In de cognitieve gedragstherapie komen we het vaak tegen: mensen die automatisch goedkeuring zoeken, conflicten vermijden en zich voortdurend aanpassen aan anderen. Dit gedrag wordt ook wel fawning genoemd – een stressreactie waarbij je je eigen grenzen opoffert om veiligheid te creëren via acceptatie van de ander.
Op korte termijn kan fawning effectief lijken. Het voorkomt spanning of afwijzing. Maar op de lange termijn betaal je een hoge prijs: uitputting, verlies van zelfrespect en steeds verder afglijden in patronen die je autonomie ondermijnen.
Een herkenbaar voorbeeld
Je zit samen met wat vrienden te praten en plots krijg je de vraag: “Kun jij de volgende bbq organiseren bij jou thuis?” Je voelt je overvallen. In plaats van tijd te nemen of aan te geven dat je nog moet overleggen, hoor je jezelf zeggen dat je je agenda wel ‘even’ zult herschikken. Zelfs al weet je: ik heb het eigenlijk te druk, ik heb niet genoeg plaats voor zoveel volk, mijn partner heeft dit eigenlijk niet graag….
Waarom zeg je geen nee?
Niet omdat je niet wil. Maar omdat je systeem op dat moment ‘veiligheid’ belangrijker vindt dan authenticiteit.
Fawning is geen rationele keuze, maar een automatische overlevingsstrategie
Wat is fawning precies?
Fawning is een stressrespons, net als fight, flight of freeze. Je kiest geen strijd (fight), je vlucht niet (flight), je bevriest niet (freeze), maar je past je onmiddellijk aan. Je richt je volledig op de ander: hoe houd ik deze persoon tevreden? Hoe voorkom ik conflict of afwijzing?
De Amerikaanse therapeut Pete Walker introduceerde de term in 2013 in de context van complex trauma. Mensen met een fawn-respons hebben vaak geleerd dat het uiten van hun eigen behoeften onveilig was. Ze overleefden – emotioneel of sociaal – door zich aan te passen.
Cognitieve signalen van fawning
Vanuit CGT kijken we naar de automatische gedachten en onderliggende schema’s die dit gedrag voeden. Veelvoorkomende overtuigingen zijn:
“Als ik nee zeg, vinden ze me egoïstisch.”
“Mijn gevoelens doen er niet toe zolang de ander tevreden is.”
“Ik moet aardig gevonden worden, anders ben ik niet oké.”
Deze gedachten sturen gedrag aan als:
Overmatig sorry zeggen
Steeds aftasten wat de ander wil horen
Conflicten vermijden ten koste van jezelf
Hyperalert zijn op andermans emoties, terwijl je die van jezelf negeert
Wat kun je doen?
Het doorbreken van fawning vraagt oefening, maar het is mogelijk. In CGT starten we met bewustwording van het patroon: wanneer gebeurt het, welke gedachten spelen op, wat voel je in je lichaam?
Vervolgens leer je:
Herkennen van triggers – in welke situaties voel jij de drang om je aan te passen?
Uitdagen van gedachten – klopt het echt dat je afgewezen wordt als je je grenzen aangeeft?
Assertieve communicatie – stap voor stap leren om ‘nee’ te zeggen zonder schuldgevoel.
Herwaarderen van je eigen behoeften – oefenen in zelfvalidatie: jouw gevoelens doen ertoe.
Tot slot
Fawning is aangeleerd gedrag. En alles wat je hebt geleerd, kun je ook weer afleren of herschrijven. Met de juiste begeleiding leer je opnieuw ruimte te geven aan jezelf, zónder de verbinding met anderen te verliezen.
Wil je oefenen in nee zeggen of wil je jezelf minder laten leiden door wat anderen van je vinden? Dan is dit precies waar CGT je in kan ondersteunen.
